Cơ hội cho doanh nghiệp Nhật Bản trong kỷ nguyên mới của Việt Nam
Trong khuôn khổ chuyến thăm Nhật Bản, ngày 9/9, tại Osaka, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cùng đoàn đại biểu Việt Nam đã dự Ngày Quốc gia Việt Nam tại Triển lãm Thế giới EXPO 2025 Osaka, Kansai. Đây là một sự kiện đặc biệt được ban tổ chức Triển lãm bố trí vào ngày 9/9, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Nước CHXHCN Việt Nam. Sự kiện thu hút hơn 400 đại biểu từ Nhật Bản và quốc tế, gồm Công chúa Tsuguko đại diện Hoàng gia Nhật Bản, bà Obuchi Yuko – Chủ tịch Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Nhật-Việt, ông Koga Yuichiro – Quốc vụ khanh Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản kiêm Quốc vụ khanh Văn phòng Nội các; cùng lãnh đạo các tỉnh Nhật Bản, đại biểu EXPO, tổ chức, doanh nghiệp. Tại buổi lễ khai mạc, Phó Thủ tướng Lê Thành Long khẳng định Việt Nam luôn coi Nhật Bản là đối tác quan trọng hàng đầu – người bạn chân thành và tin cậy - trong nhiều thập kỷ; đồng thời bày tỏ mong muốn hợp tác sâu rộng hơn nữa trên nhiều lĩnh vực. Cùng ngày, Phó Thủ tướng chủ trì Diễn đàn Kinh tế Việt Nam-Kansai với chủ đề “Hợp tác kiến tạo tương lai, kết nối chuỗi giá trị toàn cầu,” với sự tham gia của các ngân hàng lớn Nhật Bản như SMBC, Mizuho, MUFG, các tổ chức kinh tế lớn của Nhật Bản như JETRO, METI – Kansai, OCCI, Kankeiren… và các doanh nghiệp từ Việt Nam – Nhật Bản. Những hoạt động này không chỉ tạo điểm nhấn ngoại giao cho Ngày Quốc gia Việt Nam tại EXPO 2025, mà còn đặt nền tảng cho hàng loạt sáng kiến hợp tác kinh tế, đầu tư và đổi mới thể chế đang được Việt Nam thúc đẩy mạnh mẽ.
Việt Nam, với tư cách là một đối tác chiến lược toàn diện của Nhật Bản đang trải qua những thay đổi lớn chưa từng có chỉ trong một thời gian ngắn kể từ khi Tổng Bí thư Tô Lâm lên nắm quyền vào tháng 8/2024.Với mục tiêu trở thành một nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và hướng đến trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam đang thực hiện những cải cách mang tính đột phá được ví như một cuộc cách mạng để bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Về bộ máy nhà nước, Chính phủ Việt Nam đã tiến hành một cuộc sáp nhập lớn từ 30 xuống còn 22 đầu mối (giảm 8 đầu mối) gồm: 14 bộ, 3 cơ quan ngang bộ và 5 cơ quan thuộc Chính phủ. Tiếp theo là thực hiện sắp xếp lại hệ thống chính quyền địa phương từ 3 cấp xuống 2 cấp, đồng thời tiến hành sáp nhập các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương từ 63 xuống còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Bộ máy hành chính mới đã ngay lập tức đi vào hoạt động ngay từ ngày 01/7. Song song với đó các thủ tục hành chính cũng được cắt giảm, giao quyền cho địa phương nhiều hơn.
Về kinh tế, Việt Nam có tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,09% trong năm 2024 và 7,52% trong 6 tháng đầu năm 2025, mức cao nhất trong 15 năm qua. Việt Nam phấn đấu tăng trưởng đạt ít nhất 8% GDP trong năm 2025 và hướng tới tăng trưởng hai con số (trên 10%) trong giai đoạn 2026-2030. Nhìn vào số liệu này có thể thấy nét tương đồng với thời kỳ tăng trưởng thần kỳ của Nhật Bản từ năm 1950 – 1973, khi đó GDP của Nhật Bản đã tăng hơn 20 lần. Về thương mại, kim ngạch XNK của Việt Nam năm 2024 đạt 786,29 tỷ USD; trong đó xuất khẩu đạt 405,53 tỷ USD tăng 14,3%; nhập khẩu đạt 380,76 tỷ USD, tăng 16,7%; xuất siêu 24,8 tỷ USD. Nhật Bản hiện là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam, kim ngạch thương mại song phương 2024 đạt 46,2 tỷ USD, tăng 2,7% với cán cân thương mại không quá chênh lệch: VN xuất khẩu 24,6 tỷ USD, Nhật Bản xuất khẩu 21,6 tỷ USD (theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam).
Về đầu tư, hiện nay có khoảng 114 quốc gia và vùng lãnh thổ đang đầu tư tại Việt Nam, tổng vốn đầu tư năm 2024 là 38,23 tỷ USD với 3.375 dự án đầu tư mới (tăng 1,8% so với năm 2023), 1.539 dự án đăng ký điều chỉnh vốn đầu tư với tổng vốn đầu tư tăng thêm đạt 14 tỷ USD (tăng 50,4% so với năm 2023). Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo dẫn đầu với tổng vốn đầu tư đạt gần 25,58 tỷ USD, chiếm 66,9% tổng vốn đầu tư đăng ký, tăng 1,1% so với năm 2023 (theo số liệu của Bộ Kế hoạch Đầu tư Việt Nam). Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lũy kế đến năm 2025, Nhật Bản đã đầu tư vào Việt Nam 5.512 dự án FDI, với tổng vốn đăng ký 78,28 tỷ USD, đứng thứ 3 trong tổng số 149 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam, sau Hàn Quốc và Singapore.
Về môi trường đầu tư, doanh nghiệp các nước, trong đó có Nhật Bản đang được hưởng rất nhiều lợi ích từ cuộc cách mạng của Tổng Bí thư Tô Lâm:
Thứ nhất là giảm rào cản thể chế và chi phí hành chính. Chính phủ Việt Nam cam kết cắt giảm 30% thủ tục hành chính vào cuối năm 2025, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư, thuế, hải quan, cấp phép. Bộ máy tập trung và rút gọn tạo điều kiện để các nhà đầu tư tiếp xúc và làm việc với ít đầu mối hơn, tăng hiệu quả xử lý hồ sơ, giấy phép. Chính phủ Việt Nam cũng thành lập Tổ công tác đặc biệt về FDI, làm đầu mối xử lý khiếu nại, đề xuất của doanh nghiệp nước ngoài.
Thứ hai là kinh tế tư nhân được thúc đẩy sẽ tạo môi trường cạnh tranh, năng động, hấp dẫn FDI. Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị, Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển kinh tế tư nhân đã mở đường cho cạnh tranh công bằng hơn giữa doanh nghiệp nhà nước và tư nhân; tạo ra hệ sinh thái kinh doanh sôi động; chuỗi cung ứng trong nước mở rộng; doanh nghiệp nước ngoài có cơ hội đầu tư vào các dự án năng lượng, giao thông, cảng biển, logistics…; doanh nghiệp nước ngoài cũng tiết kiệm chi phí vận hành nhờ chính sách đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển đổi số và khung pháp lý liên quan.
Thứ ba là môi trường đầu tư của Việt Nam được xếp hạng tích cực hơn. Các tổ chức quốc tế như WB, Moody’s, S&P, ADB… bắt đầu nâng mức đánh giá môi trường đầu tư của Việt Nam từ cuối 2024, nhờ mức độ minh bạch thể chế tăng, chính sách thu hút FDI “bình đẳng – minh bạch – bảo vệ quyền sở hữu” và cam kết không phân biệt nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Khảo sát mới nhất của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JETRO) vừa công bố về “thực trạng của các doanh nghiệp Nhật Bản tại nước ngoài năm tài chính 2024” cho thấy những tín hiệu tích cực. Theo đó, kết quả khảo sát các doanh nghiệp Nhật Bản đang đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp kỳ vọng có lãi năm 2024 đạt 64,1%, lần đầu tiên sau 5 năm tỷ lệ này vượt mức 60%. Cụ thể, có 70,2% doanh nghiệp trong ngành chế tạo có lãi (tăng 8,7 điểm so với năm trước). Tỷ lệ doanh nghiệp báo lỗ là 17,4% (giảm 4,6 điểm so với năm trước). Nhiều doanh nghiệp tiếp tục kỳ vọng vào kết quả kinh doanh năm 2025 khả quan với 50,4% số doanh nghiệp được khảo sát dự báo lợi nhuận tăng lên và 9,2% doanh nghiệp dự báo lợi nhuận xấu đi. Có 56,1% doanh nghiệp có mong muốn mở rộng kinh doanh tại Việt Nam trong 1-2 năm tới, tỷ lệ này đứng đầu khu vực ASEAN.
Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và khu vực Kansai cũng tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Theo thống kê của Bộ Tài chính Nhật Bản, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu từ Kansai sang Việt Nam đạt khoảng 714,2 tỷ yên, chiếm 27,2% tổng xuất khẩu của Nhật Bản sang Việt Nam, với các mặt hàng chủ lực như dệt may, linh kiện bán dẫn và thiết bị khoa học – quang học. Ngược lại, nhập khẩu từ Việt Nam vào Kansai đạt 840,2 tỷ yên (chiếm 19,7% tổng nhập khẩu của Nhật từ Việt Nam), chủ yếu là quần áo, cà phê và sản phẩm nhựa. Để thúc đẩy hợp tác sâu rộng hơn, Cục Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Kinki (METI Kinki) đã xây dựng mối quan hệ hợp tác với nhiều tỉnh, thành của Việt Nam; từ năm 2013 đã ký thỏa thuận hợp tác với tỉnh Đồng Nai và gia hạn bốn lần. Trong khuôn khổ này, “Kansai Desk” được thành lập tại Ban Quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Nhật, kết nối với doanh nghiệp Việt và các trường đại học; đến năm 2019, “Nhóm điều phối” chính thức được chính quyền Đồng Nai công nhận, và đến năm 2024 “Kansai Desk” được đổi tên thành “Japan Desk” để tăng cường phối hợp liên ngành. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp Kansai đã và đang đóng góp tích cực vào chiến lược phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực của Việt Nam. Chẳng hạn, Nakano Seisakusho (Osaka) – doanh nghiệp có thế mạnh về gia công cắt gọt chính xác – đã thành lập công ty con tại TP.HCM từ năm 2017, xây dựng hệ thống sản xuất phân công quốc tế, đào tạo kỹ sư Việt Nam tại Nhật và dự kiến khánh thành nhà máy số 2 tại Đà Nẵng vào tháng 7/2026. Yamamoto Metal (Osaka) với các công nghệ lõi về gia công cơ khí, đo lường trên máy và tích hợp robot cũng đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu, trong đó có ký kết nghiên cứu chung về công nghệ Friction Stir Welding (FSW) với Đại học Osaka và Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2023. Tại Diễn đàn Kinh tế Việt – Nhật cùng năm, công ty giới thiệu các giải pháp chuyển đổi số (DX), góp phần nâng cao năng suất sản xuất và đào tạo kỹ sư Việt Nam. Những hoạt động này khẳng định vai trò quan trọng của cộng đồng doanh nghiệp Kansai trong việc phát triển công nghiệp phụ trợ, đổi mới công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao, phù hợp với chiến lược phát triển quốc gia của Việt Nam.
Với những bước đi đột phá về chưa từng có về cải cách bộ máy nhà nước và thể chế, Việt Nam chắc chắn sẽ bước vào kỷ nguyên tăng trưởng kinh tế vượt bậc. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Nhật Bản có thể chớp thời cơ, đặt những nền tảng vững chắc ngay từ đầu để cất cánh cùng nền kinh tế Việt Nam./.